Bir neçə gün öncə "Space TV”nin rəhbəri Vaqif Mustafayevin vəzifəsindən azad olunması ümumi telekanallardakı vəziyyəti bir daha gündəmə gətirmiş oldu.

Bundan əvvəl də bir neçə həm özəl, həm də büdcədən maliyyələşən televiziyalarda rəhbər dəyişikliyi olmuşdu. Lakin müşahidələr onu göstərdi ki, televiziya rəhbərləri dəyişsə də, ümumi rəng dəyişməz olaraq qalır. Bəs telekanalları baxımlı etmək və cəmiyyətin əsas hissəsini, hətta narazı elektoratı da milli efirə bağlamaq üçün nələr dəyişməlidir?

Teletənqidçi Qulu Məhərrəmli mövzu ilə bağlı "Yeni Müsavat”a danışıb: "Auditoriyanın bəyəndiyi, yaxşı televiziyanı ərsəyə gətirmək üçün 3 mühüm şərt var. Birincisi, əlbəttə ki, televiziya rəhbərliyində idarəçiliyi və yaradıcı menecmentliyi yaxşı bilən olmalıdır. Bu, çox ciddi məsələdir. İkincisi, televiziyanın yaxşı maliyyə mənbəyi, sərbəst bazardan gələn maliyyəsi olmalıdır və bu həm də çox şəffaf olmalıdır. Burada reklam və sairə nəzərdə tutulur. Üçüncüsü, şübhəsiz ki, televiziyanın yaradıcılıq səviyyəsi və peşəkar kadrları olmalıdır. Bu şərtlər birləşməyəndə əvvəlki iki faktorlar önəmli rol oynamır. Ona görə də məsələ əvvəldən yanlışdır, istər büdcədən maliyyələşən televiziyalara, istərsə də özəl kanallara rəhbər təyin olunanda. Bütün televiziyaların hamsının ali məqsədi auditoriyaya tamaşaçı cəlb etməkdir. Kommersiya televiziyaları pul qazanmağa uyğun gələn formatlar düşünməlidir. Bu formatlar özəl televiziyalara reklam gətirirsə, deməli, normal işləyə bilir. Lakin təəssüf ki, hazırda bir sıra özəl televiziyaların maliyyə mənbəyi heç də şəffaf deyil. Belə olan halda orada gedən maliyyə proseslərindən, kadr axınından, onların mənasını duymaq olmur. Amma ümumilikdə, necə etmək lazımdır ki, televiziya baxımlı olsun - bunun əsas şərti tamaşaçı auditoriyasının orta səviyyəsini tutmaq və ona uyğun verilişlər hazırlamaq vacibdir. Məsələn, Böyük Britaniya televiziya məkanlarına qoyulan əsas şərt auditoriyanı maarifləndirməkdir. BBC klassik ictimai televiziyadır. Lakin məsələn, 3-cü kanal və yaxud 4-cü kanal təsis olunanda onların da qarşısına mütləq şərt qoyulur ki, əsas məqsədləri auditoriyanı maarifləndirmək işi olmalıdır.

Maarifləndirmək deyəndə yazı lövhəsinin qarşısında durub, dərs keçməkdən söhbət getmir. Mahiyyətcə bütün verilişlərin məğzində, informativlik və faydalı məlumatların çatdırılması olmalıdır. Bunlar isə yoxdur. Televiziyalarda verilən məlumatlar birtərəflidir, təbliğatdır. Maarifçi proqramlar isə ümumiyyətlə, arxasında kommersiya dayandığına görə hədəfə çox təsir edə bilmir. Fikrimcə, düşünülmüş televiziya siyasəti olmalıdır ki, özəl televiziyalar bunu daşıya bilsinlər".

Qulu Məhərrəmli qeyd etdi ki, televiziyalarla bağlı çox ciddi məsələlərdən biri də kadr məsələsidir: "Son 10-15 ildir ki, parlaq jurnalistlərimizin sayı artmır. Auditoriyanın sevdiyi, özünün müstəqil düşüncəsi olan, persona səviyyəsinə qalxan jurnalislətlərimiz demək olar ki, çox azdır. Yaradıcılıq baxımından sərbəstliyin çox böyük önəmi var. Konkret olaraq, ”Space TV" uzun müddət nə işlə məşğul idi? Auditoriyaya təqdim etdiyi verilişlər yalnız köhnə hind filmləri, bayağı şoular idi. Bunlar auditoriyaya nə verir? Biz verilişlərə tələb qoyanda bunun auditoriya üçün faydalı olmasını, yəni əmsalının yüksək olmasını nəzərdə tuturuq. Məncə, elə maraqlı verilişlər hazırlamaq olar ki, auditoriyanın diqqətini cəlb edər.

Hazırda bizdə "Youtube”da yayımlanan internet televiziyalarının bumu yaşanır. Adətən bu cür televiziyalarda əyləncə proqramları olmur. Burada yalnız söhbətlər, ölkəiçi problemlər, Qarabağla bağlı, korrupsiya əleyhinə və yaxud milli-mənəvi məsələlərin müzakirəsi olur. Deməli, bu söhbətləri böyük ekranda da etmək olar. Amma bunun çox ağıllı, düşünülmüş formatını tapmaq lazımdır. Yəni bayağılıqdan uzaq, auditoriyanın "ürəyindən tikan çıxaran” verilişlər, söhbətlər, diskussiyalar, debatlar olsun ki, auditoriyanı maraqlandıra bilsin. Bu baxımdan bizim cəmiyyətin səviyyəsinin aşağı olması ilə bağlı iddialarla razılaşmıram. Yəni biz cəmiyyəti hansı qida ilə böyüdürüksə, insanlar da o qidanın məhsulu kimi ortaya çıxır".

Qulu Məhərrəmli son dövrlərdə televiziyalarda şou tipli proqramların çəkisinin artmasından da söz açıb: "Son dövrlərdə şoular Azərbaycan televiziyalarında o dərəcədə böyük çəkiyə malik idi ki, artıq oxumuş tələbə, müəllim, həkimlər şounun içərisində əriyib gedirdi. Halbuki onlardan biri cəmiyyətini ruhunu, digəri isə onun sağlamlığını qoruyan təbəqədir. Amma baxırıq ki, onlar da şou üzərində köklənirlər. Həyatın özü qədər ekran da əlvan olmalıdır. Biz tamaşaçı auditoriyasının arxasınca sürünməli, onun aşağı zövqlü hissəsinə uyğunlaşmalı deyilik. Bəlli standartlar, hansı ki, onların bəziləri qanunla müəyyənləşib, onların təbliğinə və tələbinə uyğunlaşdırmalıyıq. Yaxşı keyfiyyətli şoular, maraqlı informasiyalar, yaxşı debatlar, diskussiyalar, cəmiyyəti düşündürən problemləri qaldırmaqla biz auditoriyanın diqqətini özümüzə cəlb edə bilərik”.

Tanınmış jurnalist Elçin Şıxlı isə bunları dedi: "Əlbəttə ki, özəl kanalların təsisçiləri var və rəhbərliyə kimin gətirilməsi onlardan asılıdır. Yəni təsisçi işini normal görmək istəyirsə, rəhbərliyə televiziyadan anlayışı olan adam qoymalıdır.

Beləliklə, özəl kanallarda bu dəyişikliyi qiymətləndirmək istəmirəm, bu mənada ki, özəl kanalların "öz əli, öz başıdır”. Söhbət əgər dövlət büdcəsindən maliyyələşən kanallardan gedərsə, bu zaman nəsə fikir demək olar. Bəli, müşahidə edirik ki, kanalların rəhbərləri dəyişir, amma rəng yerində qalır, çünki yanaşma tamamilə dəyişməlidir. Yəni söhbət insanların dəyişməsindən getmir. Adətən məktəbdə riyaziyyatdan öyrənirik ki, "toplananların yerini dəyişəndə, cəm dəyişmir”. Biz cəmi dəyişməliyik, toplananların yerini deyil. Ümumiyyətlə, indi jurnalistikaya münasibət, ona yanaşma düzgün deyil. Biz bu yanaşmanı düzəltməliyik. Əlbəttə ki, şəxslərdən müəyyən məsələlər asılıdır. Amma ümumi istiqamət düzgün olmayanda kimi gətirib "Space TV”yə qoysan, eyni nəticə olacaq. Yəni istiqamət dəyişməlidir. Həmçinin qeyd etdiyim kimi, jurnalistikaya və informasiyaya münasibət dəyişməli, azad sözə daha çox yer verilməlidir ki, insanlar həqiqəti, həqiqi informasiyanı başqa yerlərdə axtarmasın. Yəni peşəkarlardan almalı olduqları informasiyaları ala bilmədikdə tamaşaçı, izləyici, oxucu qeyri-peşəkarların ötürdüyü informasiyalara yönlənir. Bu zaman istənilən mənfi məqamlar ortaya çıxa bilir".
"Yeni Müsavat”